تراریخته چیست ؟ بخوریم یا نخوریم ؟ پاسخ به سوالات متداول

تراریخته چیست ؟ بخوریم یا نخوریم ؟ پاسخ به سوالات متداول

تنها ۲ درصد کل سطح زیر کشت محصولات کشاورزی جهان، به روش اصلاح ژنتیکی است و ۳۳  درصد آن به محصولاتی که دارای صفات چندگانه هستند، اختصاص دارد. گوجه فرنگی، از اولین محصولات تراریخته (Transgenesis)   است که وارد بازار شده است. اکثر ذرت کشور، تراریخته و تقریبا اکثر پنبه تجاری جهان، به این روش تولید می شود. این محصولات، طبق اعلام دبیر شورای مشورتی مرجع ملی ایمنی زیستی، هیچ خطری برای سلامتی انسان ندارد اما طبق گفته کارشناسان، فناوری هراسی و فرهنگ ضعیف، سبب شده تا مردم، درک درستی از فواید این محصولات عصر مدرن با وجود قانون ایمی زیستی کشور که مصوب مجلس شورای اسلامی است، نداشته باشند. همه این کالا ها، عنوان «تغییر ژنتیکی یافته» دارند.

۲۴ کشور دنیا، تولید کننده این محصولات و ۱۹۶ کشور جهان، مصرف کننده آن هستند.  طبق ماده ۳۱ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه کشور، کلیه محصولات اصلاح ژنتیک یافته، باید برچسب سازمان غذا و دارو داشته باشند. ۱۰ آزمایشگاه وزارت بهداشت و جهادکشاورزی، طبق بالاترین سطح استانداردهای جهانی، به نمونه برداری گسترده از محصولات تراریخته و صدور مجوز ترخیص محصولات از گمرک، مشغول به فعالیت هستند و رصد ایمنی غذایی مردم را در راستای پدافند غیرعامل، عهده دارند.

این گزارش، شما را با اطلاعات جدید و به روز شده ای درباره این محصولات آشنا می کند. اگر شما هم نظر مستند و مستدل و علمی دارید، مراتب را از طریق بخش کامنت با ما در میان بگذارید.

با ما همراه باشید.

حتما ببینید: همه چیز درباره گلخانه هیدروپونیک

اقتصاد محصولات تراریخته

این محصولات، مقاوم به آفت ها هستند. مصرف سموم را کاهش می دهند و مواد معدنی آن ها بیش از سایر محصولات غیر تغیر ژنتیکی است. فقط ترا ژن ها به محصولات غذایی مرتبط نیستند. جانوران تراریخته در پزشکی و بیوفناوری، کاربرد فراوانی دارند.

جمعیت کره زمین تا سال ۲۰۵۰ میلادی از مرز ۱۰ میلیارد نفر عبور می کند و باید انقلابی در تولید محصولات کشاورزی برای سیر کردن این تعداد انسان وجود داشته باشد که ژنتیک، بستر این فرصت است. همه محصولات تراریخته بازار ایران، بایستی بر اساس قانون ایمنی زیستی ایران (مصوب سال ۸۸)، برچسب از سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت دارد. مثل اسنک و پفک حجیم شده. نقشه جامع علمی ایران، تولید و مصرف این محصولات را پذیرفته و از تجاری سازی آن حمایت میکند.

قانون ایمنی زیستی چه می گوید؟

طبق ماده هفتم این قانون که در تیر ماه سال نود و هشت به دولت محمود احمدی نژاد از طرف  رئیس مجلس شورای اسلامی (علی  لاریجانی) ابلاغ شد آمده است:

• کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که قصد واردات، صادرات و یا حمل و نقل داخلی و فرامرزی موجودات زنده تغییر شکل یافته ژنتیکی موضوع این قانون را دارند، بایستی، اصولی را رعایت کنند.
• اطلاعات مورد نیاز و مستندات علمی ارزیابی مخاطرات احتمالی براساس مفاد پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا را به دستگاه های اجرایی مرتبط مندرج در ماده (4) این قانون ارائه و مجوز لازم را دریافت نمایند.
• شرایط لازم از نظر بسته بندی و حمل و نقل و برچسب گذاری را رعایت نمایند. شرایط بسته بندی و برچسب گذاری و حمل و نقل داخلی و فرامرزی، توسط شورای ملی ایمنی زیستی ظرف شش ماه تهیه و پس از تأیید رئیس جمهور ابلاغ می گردد.
• در صورتی که موجود زنده تغییر شکل یافته برای مقاصد پژوهش در محدوده محصور باشد، ماهیت موضوع به روشنی تعریف و نشانی و هویت گیرنده و فرستنده آن دقیقاً مشخص شده باشد.

بر اساس قانون ایمنی زیستی، سازمان غذا و دارو در اردیبهشت ماه نود و هفت، شرایط برچسب گذاری این محصولات را اعلام کرد که تصویر نامه مدیرکل امور فرآورده های غذایی و آشامیدنی را در بالا مشاهده می کنید.

(نامه سال ۱۳۷۸ معاونت حقوقی و بین المللی وزارت امور خارجه به رئیس دفتر سید محمد خاتمی درباره این گونه محصولات که نشان می دهد، که این موضوع از دهه هفتاد هجری خورشیدی، در دستور کار مقامات بود)

نمونه محصولات تراژنی

(تصویری از بیسکوئیت که عنوان تراریخته روی محصول، درج شده است)

(تصویری از روغن نباتی که روی آن درج شده است: روغن کلزا (تغییر ژنتیک یافته)، آفتابگردان، سویا (تغییر ژنتیک یافته) )

(از دیگر محصولاتی که وارد بازار شده است و عنوان تغیبر ژنتیک یافته روی بخش ترکیبات این روغن سویا، درج شده است)

(روی برچسب این روغن هم، عنوان « تراریخته » دیده می شود. در ترکیبات، قید شده است روغن سویا، تراریخته است. به کد ردیابی استاندارد و برچسب سازمان غذا و دارو، همیشه توجه کنید)

(روی این پفت هم که سال نود و هفت به بازار عرضه شده است، عنوان تغیر یافته ژنتیکی درج شده  است)

شبکه شمس (شبکه محصول سالم) زیر نظر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری فعالیت دارد و به رتبه بندی محصولات کشاورزی و ارتقای سلامت غذایی کشور مشغول است و برای محصولات اصلاح ژنتیک شده، اولویت الف تعیین کرده است.

این شبکه با ۹ هزار مرکز در ۳۱  استان کشور در ارتباط است. شمس وزارت بهداشت با شبکه مطالعات سیاست گذاری عمومی (شمس) مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری، فرق دارد.

در ایران، تولید گل های زینتنی، بازار پنج هزار میلیارد تومانی با بازار صادراتی تضمین شده دارد و یکی از دلایل عدم ترغیب کشاورزان به تولید محصولات تراریخته و سرمایه گذاری روی آن، جذابیت بازارهای موازی است. با این حال، سم فروش ها نیز نگران کاهش فروش با اصلاح ژنتیکی محصولات کشاورزی و کاهش نیاز به مصرف سموم هستند و قطعا، در این مسیر، چالش آفرینی می کنند.

مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی کشاورزی مثل نانوفناوری و فناوری اطلاعات و ارتباطات، آینده علم و اقتصاد دانش بنیان جهان را در نخستین سده هزاره سوم میلادی، تحت تاثیر قرار داده است و نقش ژرف و شگرفی در تامین غذای مردم کره زمین ایفا می کنند. اگر به دنبال کسب و کارهای پر بازده و موثر با بالاترین سطح اثربخشی در قرن بیست و یکم هستید، بیزینس های مرتبط با سه صنعت میان رشته ای فوق الذکر، بایستی آرمان شما باشد.

چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟

چرا بشر به سمت دست کاری ژنتیکی محصولات کشاورزی روی اورد؟ یکی از پاسخ ها این است که جمعیت کره زمین در حال افزایش بوده و مصرف ساکنان کره زمین، به شدت روند صعودی پیدا کرده و زمین، جوابگوی این حجم از تقاضا نیست. از طرفی، آب و خاک و کود و منابعی که به زمین برای برداشت محصول داده می شود، بر  اساس هزینه فایده، باید برای صنعت کشاورزی و فعالانش صرف کند تا قیمت تمام شده، کاهش یابد.

در ایران، ده ها لیتر آب صرف تولید یک کیلوگرم هندوانه می شود که به قیمت ۲ لیتر آب به فروش می رسد. حال اگر بتوان هندوانه هایی خوشمزه تر و با کیفیت تر و با آب و خاک و کود کم تر با اصلاح ژنتیکی تولید کرد، حتما در منابع، صرفه جویی می شود و به اقتصاد هم  کمک می کند.

سالانه بیش از چهل درصد محصولات کشاورزی دنیا بخاطر آفات و بیماری و تنش های اقلیمی، از بین می رود و در ایران نیز، سالانه پنجاه و شش درصد علف کش برای تولید محصولات کشاورزی استفاده می شود. این در حالی است که ایران و جهان، با بحران کم آبی در نیمه دوم قرن بیست و یکم روبرو است که یک چالش مهم است. یک صد و نود میلیون هکتار از زمین های کشاورزی جهان، بستر تولید محصولات اصلاح ژنتیک یافته مقاوم به آفت است.

(درج عبارت تراریخته روی محصولات غذایی، هیچ ربطی به تولید محصولات غذایی با ذرت دامی ندارد)

محصولات تراریخته ، ماموریت هایی دارند که یکی، تامین امنیت غذایی است. امنیت غذایی یکی از راهبردهای پدافند غیر عامل است. در حال حاضر، تنها ۴ محصول تراریخته شامل: پنبه، ذرت،سویا و کلزا، تبادل جهانی دارد و بقیه محصولات، مراحل آزمایشگاهی را طی می کنند.

اتفاقی که در حال رخ دادن آن است که روند کنونی تولید مواد غذایی برای بیش از هفت میلیارد جمعیت پر مصرف کره زمین، جوابگو نیست و دستکاری ژنتیکی غلات، راهکاری برای تامین امنیت غذایی است. محصولات اصلاح ژنتیکی شده، بر اساس ژن تولید می شود: باکتری به گیاه و گیاه دور به یک گیاه دیگر. این محصولات، ۳ نسل دارد. نسل اول، مقاوم به آفات، نسل دوم، ارتقا کیفیت و نسل سوم، محصولات تراریخته دارویی.

۸۰ درصد ذرت ایران، تراریخته است

حتما در خرید بسته های ذرت متوجه شدید که این عنوان روی بسته درج شده  است. هشتاد درصد ذرت وارداتی ایران،  به این روش تولید می شود  و تقریبا ۹۰ درصد کل ذرتی که به این روش تولید می شود، در ایالات متحده مصرف می شود که بزرگ ترین مصرف کننده ذرت در جهان است. اتحادیه  اروپا در رده دوم قرار دارد. بیست درصد کل زمین های تولید ذرت، به روش اصلاح ژنتیک است. این در حالی است که بیش از هفتاد درصد سویا و پنبه ای که در دنیا تولید می شود، به همین روش است.

محصولات تراریخته بخوریم یا نخوریم؟

آذر ماه نود و هفت، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست کشورمان در جلسه شورای ملی ایمنی زیستی، از تولید و مصرف محصولات دست کاری شده ژنتیکی حمایت کرد. پیش از او، برخی از اعضای هیات علمی دانشگاه های علوم پزشکی و حتی شماری از مسئولان مرتبط با صنعت غذا و دارو کشورمان، از عدم اثرات سوء این محصولات خبر داده بودند.

یکی از دلایلی که می توان فعلا با خیال راحت به مصرف این گونه محصولات پرداخت، گواهی سازمان غذا و دارو است. هر کالایی که تراریخته باشد، عنوان تراریخته روی آن درج شده است و برچسب قانونی قابل رهگیری از سازمان غذا و دارو وزارت بهداش، درمان و آموزش پزشکی دارد.

امکان ندارد شما کالایی قانونی در کشور پیدا کنید که با روش تراریخته تولید و در داخل به فروش برسد و عنوان تراریخته و برچسب سازمان غذا و دارو نداشته باشد. چون این گونه محصولات، تنوع زیستی (biodiversity) به ارمغان می آورد، تولید آن به نفع کشاورزی است و در مدیریت بهینه منابع (خاک و آب)  کمک می کند.

هر دویست سال، یک درجه به دمای زمین اضافه می شود و انسان ها، دوازده سال فرصت دارند تا یک درجه سانتیگراد، دمای هوا را به حالت قبلی بازگردانند تا شاهد کاهش تولید محصولات کشاورزی نباشیم. محصولات تغیر ژنتیک یافته، این فرصت را ایجاد می کنند.

چگونگی صدور مجوز و واردات غذاهای تراریخته به ایران

۱۰۰ درصد محصولات تراریخته ای که از طریق مجاری قانونی و با ثبت در سامانه های گمرکی و بهداشت و وزارت صمت، وارد کشور می شود، قانونی و سالم و بدون مشکل است. برای بررسی فراورده های غذایی وارداتی به منظور تشخیص و ارزیابی کمیت و کیفیت مواد تراریخته، واحد آنالیز مولکولی فرآورده های تراریخته در مرکز آزمایشگاه مرجع کنترل سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت در سال ۱۳۸۸ تاسیس شد.

این واحد، فرآیند بازرسی،‌ ممیزی و اعتباردهی محصولات وارداتی را از این حیث انجام داده و طبق استانداردها، آزمون های کیفی و کمی را در دستور کار دارد. ۸ آزمایشگاه همکار نیز با این آزمایشگاه مرجع همکاری دارد. فهرست کلیه آزمایشگاه های مورد تایید وزارت بهداشت به دانشگاه های علوم پزشکی ۳۱ استان کشور و شرکت های وارداتی و تولیدی، اعلام شده است.

برای ورود محصولات تراریخته در کشور، فرآیندی باید طی شود:

• وارد کننده محصول، بایستی مدارک و مستندات واردات محصول کشاورزی را طبق ضوابط، تهیه کند.
• گواهی مبدا که توسط بالاترین نهاد دولتی کشوری که کالا از انجا به کشور وارد می شود، تهیه شود.
• در گواهی مبدا واردات، بایستی تغییر ژنتیکی بودن محصول، صریحا قید شود.
• این گواهی، بایستی به تایید سفارت جمهوری اسلامی ایران در کشور ذیربط برسد.
• شماره شناسایی اختصاصی در اتاق بین المللی تهاتر امینی زیستی (BCH) کسب شود.
• اگر محصول، تراریخته نیست، بایستی گواهی GMO FREE اخذ شده و تعهدنامه عدم اصلاح ژنتیک، تکمیل و امضا شود.
• سپس، اطلاعات فنی محصول و مشخصات وارد کننده در در سامانه TTAC ثبت می شود.
• مسئول فنی سامانه، پیش از واردات کالا، اطلاعات فنی مربوط به اصلاح ژنتیک یا عدم اصلاح ژنتیک را در سامانه UPLOAD می کند.
• اطلاعات وارد شده به سامانه به دبیرخانه کمیته ایمنی زیستی کشور در سازمان غذا و دارو ارسال می شود.
• هر محموله وارداتی پیش از ترخیض از گمرک و دریافت مجوز ترخیص، نمونه برداری شده و توسط آزمایشگاه مرجع، تست های مختلف روی آن انجام می شود.
• اگر تست های صورت گرفته، PASS شود و محصول،‌ منطبق با استانداردهای ملی و بهداشتی باشد، مجوز ترخیص صادر می شود.
• مجوز ترخیص کالا، به معنی بلاخطر بودن محصول برای مصرف در کشور است.
• طبق دستورالعمل اجرایی مربوط به موجودات زنده تغییر ژنتیک یافته و فرآورده های غذایی مرتبط، مصوب سال ۱۳۹۳، کلیه وارد کنندگان باید احتمال تغیر ژنتیکی بودن محصول خود را اعلام کنند.

نکته ای که باید درباره واردات محصولات تراریخته در ایران بدانید آن است که کلیه محصولات وارداتی، دارای مجوز مصرف در کشور مبدا و کشورهای اتحادیه اروپا بوده و تاییدیه EFSA که مرجع بین المللی است را دارد.

همراه گرامی

اگر با سوالی روبرو شدید مراتب را از طریق بخش کامنت به ما اطلاع دهید. در نظر داشته باشید که تنها مرجع رسمی، سازمان غذا و داروت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. به اطلاعیه های این مرجع، رجوع کنید.